2016-03-25
Dzieci z mutyzmem wybiórczym zazwyczaj charakteryzują się temperamentem, który można określić jako wolno rozgrzewający się (slow to warm up temperament). Za jego sprawą, zachowanie tych dzieci cechuje ostrożność, a nawet zaniepokojenie w nowych sytuacjach oraz w kontaktach z nieznanymi osobami. Trudno jest im od razu zaangażować się w zabawę z innymi dziećmi, w związku z czym potrzebują więcej czasu na spokojne oswojenie się z nowym otoczeniem i wolą uważnie przyglądać się grupie.
Mimo, że stawianie czoła nowym sytuacjom jest dla dzieci z mutyzmem selektywnym szczególnie trudne, to warto zapewniać im okazje do trenowania umiejętności społecznych. W zależności od poziomu przeżywanego lęku (mutyzm wybiórczy jest zaburzeniem lękowym), dziecko może mieć trudność z nawiązaniem kontaktu i pozostawaniem w interakcji z resztą grupy, ale również samo przebywanie w nowym otoczeniu może spowodować, że sparaliżuje je lęk.
Rodzice często pytają, czy zajęcia pozalekcyjne są dobrym sposobem na rozwijanie umiejętności społecznych dzieci z mutyzmem wybiórczym. Ich ogromną zaletą jest możliwość przebywania w grupie, której członków łączą wspólne zainteresowania. Pamiętajmy jednak, że budowanie relacji, na którą tak bardzo kładzie się nacisk w terapii dzieci z mutyzmem wybiórczym, wcale nie znajduje się wśród priorytetów tego rodzaju zajęć. Można założyć, że doskonalenie umiejętności społecznych jest jedynie ich celem pobocznym.
Warto także pamiętać, że objawom mutyzmu wybiórczego często towarzyszą zakłócenia integracji sensorycznej, w wyniku których dzieci niedostatecznie radzą sobie z przetwarzaniem różnorodności i intensywności docierających do nich bodźców. Wystawianie dziecka na dodatkowe oddziaływania obciążające ich system nerwowy może nasilać objawy zaburzenia. Wówczas dziecko może sprawiać wrażenie przestymulowanego, co niekorzystnie wpływa na jego funkcjonowanie.
W związku z powyższym, warto docenić znaczenie zwyczajnych towarzyskich spotkań w gronie znajomych, których tradycja zdaje się zanikać. W dobie sukcesu i pogoni za osiągnięciami skupiamy się często na tym, żeby jak najproduktywniej wykorzystać wolny czas. Stąd tak duża presja na udział dzieci w różnorodnych zajęciach pozalekcyjnych, które niewątpliwie mają wiele zalet. Wydaje mi się, że współcześnie nie doceniamy znaczenia nieformalnych spotkań, a jeśli już jest ku nim okazja, często wolimy zaszyć się we własnych domach.
Otwarcie własnego domu dla innych, zarówno dzieci jak i dorosłych, może wprawiać w dyskomfort i niepewność, szczególnie w przypadku rodzin, w których dbałość o kontakty ze znajomymi nigdy nie była szczególnie kultywowana. Jest jednak kilka sposobów, które mogą ułatwić zrobienie „pierwszego kroku”:
- zaproś niewielkie grono znajomych,
- zaangażuj dziecko w organizowanie spotkania (dasz mu poczucie wpływu na sytuację oraz zadbasz także o jego komfort podczas spotkania),
- nadaj spotkaniu jakiś motyw przewodni (np. powitanie wiosny), który sprawi, że jego przebieg będzie bardziej przewidywalny – wzmocnisz w ten sposób poczucie bezpieczeństwa gospodarzy i gości,
- szukaj okazji, by się spotkać (np. świętowanie końca roku szkolnego, pożegnanie zimy)
- nie wymagaj od siebie, by spotkanie było idealnie zorganizowane (pomoc animatora zajęć dla dzieci nie jest konieczna, lepiej pozwól im na własny sposób odnaleźć się w nowej sytuacji).
Otwieranie własnego domu dla gości jest podobne do otwierania siebie w kontakcie z drugą osobą. Czasami łatwiej jest zaprosić dalszą rodzinę niż np. koleżanki i kolegów dziecka wraz z rodzicami. Nie jest to zadanie proste, jednak bardzo pomocne w budowaniu pomostu „dom-szkoła/przedszkole”, który jest podstawą niesienia skutecznej pomocy dzieciom z mutyzmem wybiórczym. Niekiedy pomost ten prawie w ogóle nie istnieje – często dziecko po półrocznym pobycie w przedszkolu nie zna dzieci z własnej grupy.
W triadzie nauczyciel-rodzic-dziecko mamy do czynienia z wysokim poziomem lęku – boi się rodzic (często dlatego, że sam ma predyspozycje lękowe), boi się dziecko, a także nauczyciel, który może czuć się w swej roli niepewnie (np. ze względu na brak doświadczenia w pracy z dziećmi z mutyzmem wybiórczym). Chcąc przerwać ten niekorzystny łańcuch lęku, warto zacząć od ogniwa, które najłatwiej poradzi sobie z jego niwelowaniem. Najczęściej będzie to nauczyciel lub inny specjalista, następnie rodzic i na końcu dziecko.
Warto zwrócić uwagę na to, że praca z mutyzmem wybiórczym wymaga dużego zaangażowania rodziców, polegającego na pokonywaniu własnych obaw i słabości oraz dawaniu przykładu dzieciom. Niekiedy dzieje się tak, że dziecko przejmuje lęki swoich rodziców. Wówczas warto się zastanowić, na ile milczenie dziecka wynika z jego własnych trudności, a na ile specyfika jego otoczenia sprzyjają utrzymywaniu się objawów. Ujrzenie swojego dziecka w nowym otoczeniu oraz obawy o odrzucenie go przez rówieśników potrafią odwieźć rodzica od pomysłu tworzenia nowych sieci znajomości.
Jednakże, otwierając się na świat zewnętrzny, przekazujemy dziecku informację, że jest on bezpieczny, godny zaufania i przede wszystkim ciekawy. By go poznać, należy samemu uchylić drzwi do swojego świata i zaprosić go do siebie. Tylko w ten sposób można czerpać z niego wiele pozytywnych doświadczeń. Proces ten może wymagać wiele odwagi, wysiłku, podjęcia pewnego ryzyka, a przede wszystkim czasu. Nie oczekujmy nagłych, spektakularnych efektów, ponieważ buduje to napięcie i odnosi skutek odwrotny od zamierzonego. Wszak również w świecie dorosłych celem spotkań towarzyskich jest przede wszystkim miłe spędzenie czasu, tworzenie miłej relacji, a nie mówienie samo w sobie, które wymaga zaplecza w postaci zaufania, poczucia bezpieczeństwa i wyrozumiałości.
Podsumowując, warto rozważyć, czy zajęcia pozalekcyjne na które posyłamy dziecko rzeczywiście spełniają jego potrzeby. Może się okazać, że zamiast kolejnych wyzwań polegających na konieczności sprawdzenia się i osiągnięcia zadowalającego wyniku, lepszym rozwiązaniem będzie danie dziecku przyzwolenia na swobodną zabawę, o której przebiegu decyduje samo dziecko, a nie dorosły realizujący scenariusz zajęć.
Więcej o mutyzmie wybiórczym znajdziesz na www.mutyzmportal.pl
Tagi: